آلبانی در گامی بی‌سابقه، هوش مصنوعی را به ابزاری راهبردی برای پاک‌سازی نظام حکمرانی خود و تسریع روند عضویت در اتحادیه اروپا بدل کرده است. نخست‌وزیر این کشور حتی از احتمال راه‌اندازی وزارتخانه‌ای با مدیریت کامل هوش مصنوعی خبر داده است.
در تیرانا، پایتخت آلبانی، ادی راما، نخست‌وزیر این کشور، اعلام کرد که دولتش در حال بررسی استفاده از هوش مصنوعی برای بهبود شفافیت، کاهش فساد و سرعت‌بخشی به فرآیند تطبیق با قوانین اتحادیه اروپاست. راما گفت: «شاید روزی فرا برسد که یک وزارتخانه به‌طور کامل توسط هوش مصنوعی اداره شود؛ بدون پارتی‌بازی، بدون تضاد منافع.»
او با اشاره به چالش‌های ساختاری آلبانی در حوزه حکمرانی گفت، هوش مصنوعی می‌تواند نقش یک «کارمند دولتی نمونه» را ایفا کند؛ بدون فساد، بدون خستگی و بدون نیاز به حقوق.
راما افزود که توسعه‌دهندگان داخلی می‌توانند مدل‌هایی برای الگوریتم‌های اجرایی طراحی کنند که شاید روزی منجر به تشکیل اولین دولت کاملاً مبتنی بر هوش مصنوعی در جهان شود، با وزرا و نخست‌وزیری غیرانسانی اما کارآمد.
این اظهارات در شرایطی بیان می‌شود که فساد در ساختار سیاسی آلبانی ریشه‌دار است. سالی بریشا، رهبر اپوزیسیون، در حال حاضر درگیر پرونده قضایی مرتبط با فساد است و ایلی‌ر متا، نخست‌وزیر و رییس‌جمهوری پیشین، نیز در بازداشت به‌سر می‌برد. این سابقه طولانی باعث شده که آلبانی با فشار اتحادیه اروپا برای اصلاحات ساختاری مواجه شود.
پارلمان مخالف است، اما جلو نمی‌ایستد
جریدا تاباکو، نماینده حزب دموکرات و از منتقدان سیاسی دولت آلبانی، با اشاره به کارآمدی بالقوه هوش مصنوعی گفت: «این فناوری اگر در دست افراد درست باشد، می‌تواند شیوه حکمرانی را متحول کند، اما اگر همان عوامل قدیمی پشت پرده آن باشند، فقط فساد را دیجیتال خواهد کرد.»
او افزود: «در کشوری که ۸۰ درصد بودجه از طریق قراردادهای عمومی خرج می‌شود و یک‌سوم این قراردادها بدون رقابت واقعی واگذار می‌شوند، استفاده از هوش مصنوعی بدون اصلاح زیرساخت‌های فسادزا، تنها فساد را پنهان می‌کند، نه اینکه آن را از بین ببرد.»
تاباکو همچنین نسبت به شفافیت در هزینه‌ها، برنامه‌نویسان و الگوریتم‌ها هشدار داد و گفت: «اگر برنامه‌نویسان همان کسانی باشند که از مناقصات فاسد سود برده‌اند، ما فقط گذشته را وارد فضای ابری می‌کنیم.»
هوش مصنوعی در عمل: از کنترل مناقصات تا شناسایی مزارع غیرقانونی
آلبانی در حال حاضر استفاده محدودی از هوش مصنوعی را در نهادهای اجرایی آغاز کرده است. یکی از مهم‌ترین زمینه‌ها، شفاف‌سازی مناقصات عمومی و تحلیل بلادرنگ معاملات مالیاتی و گمرکی است. این اقدام بخشی از تعهدات آلبانی به بروکسل برای مقابله با فساد اداری است.
هوش مصنوعی همچنین در نظارت بر ساختوسازهای غیرقانونی و مزارع شاهدانه در مناطق روستایی مورد استفاده قرار گرفته است. پهپادهای هوشمند و تصاویر ماهوارهای با بهرهگیری از الگوریتم‌های تشخیص، تخلفات را شناسایی میکنند.
برنامههایی نیز برای استفاده از فناوری تشخیص چهره در کاهش تصادفات رانندگی در دست اجراست. آلبانی یکی از بالاترین آمارهای مرگومیر ناشی از حوادث جادهای در اروپا را دارد. دولت امیدوار است بتواند با ارسال هشدارهای بلادرنگ به رانندگان، این آمار را کاهش دهد.
«چت جیپیتی» در خدمت دیپلماسی اروپایی
آلبانی نخستین کشور در روند عضویت در اتحادیه اروپاست که به‌طور رسمی از هوش مصنوعی برای تطبیق قوانین خود با مقررات اتحادیه بهره می‌گیرد. راما اعلام کرد که دولتش با «میرا موراتی»، مدیر پیشین فناوری «اوپن ایآی» و یکی از طراحان اصلی «چت جیپیتی» که اصالتی آلبانیایی دارد، همکاری مستقیم دارد.
او گفت: «از همان هفته اول معرفی «چت جیپیتی»، ما با خانم موراتی تماس گرفتیم و از آن زمان همکاری نزدیکی با شرکت او آغاز شد. امروز، مذاکرات با اتحادیه اروپا با کمک مستقیم هوش مصنوعی انجام می‌شود.»
طبق اعلام دولت، هدف این است که فرآیند تطبیق قوانین تا سال ۲۰۲۷ تکمیل شود؛ در حالیکه کرواسی برای همین روند به ۷ سال زمان نیاز داشت، آلبانی میخواهد در ۵ سال کار را به پایان برساند.
ادتا باربولوشی، مشاور پیشین نخست‌وزیر در امور اتحادیه اروپا و استاد کالج اروپا در تیرانا، گفت: «حجم قوانین اتحادیه اروپا سرسامآور است. ترجمه دستی آنها به صدها نیروی انسانی نیاز دارد. در اینجا هوش مصنوعی واقعاً می‌تواند سرعت و دقت را افزایش دهد.»
با این حال او هشدار داد که هوش مصنوعی جایگزین تصمیمگیری سیاسی نمیشود: «تصویب و اجرای قوانین اتحادیه، فرایندی سیاسی است و باید تحت نظارت و هدایت سیاسی باقی بماند.»
دولت دیجیتال، کارمند مجازی و نوزادان رؤسای دولت
دولت آلبانی اخیراً اعلام کرده که میخواهد تا سال ۲۰۳۰ پرداخت نقدی را در کشور حذف و کلیه تراکنشها را دیجیتالی کند. ۹۵ درصد خدمات دولتی نیز از طریق پورتال e-Albania بهصورت آنلاین ارائه می‌شود.
کاربران در بدو ورود با کارمندی مجازی مواجه می‌شوند که به آنها در ثبت مالیات، دریافت گواهی تولد، یا صدور مجوز کمک می‌کند. دولت میگوید تاکنون بیش از ۴۹ میلیون خدمت دیجیتال از طریق این سامانه انجام شده و برای شهروندان و مهاجران بیش از ۶۰۰ میلیون یورو صرفهجویی کرده است.
با وجود حملات سایبری از سوی حکومت ایران و دشواریهایی برای شهروندان مسنتر، این سامانه به بخش جداییناپذیری از دولت آلبانی بدل شده است.
در حاشیه اجلاس سیاسی اروپا در تیرانا، دولت آلبانی ویدیویی تولید کرد که در آن رؤسای کشورهای اروپایی در نسخه کودکانه و دیجیتالی خود به زبان مادریشان به مهمانان خوشآمد میگفتند. از جمله، «نوزاد جورجیا ملونی» به ایتالیایی و «نوزاد الکساندر ووچیچ» به صربی مهمانان را خطاب قرار دادند. این اقدام عجیب توجه رسانههای بینالمللی را برانگیخت.
کمبود تخصص، بزرگترین مانع
با وجود جاهطلبیهای بزرگ، بسیاری از کارشناسان نسبت به ظرفیت واقعی آلبانی برای اجرای این تحولات تردید دارند. گروند تاچی، کارشناس هوش مصنوعی، گفت: «ما هنوز فاقد زیرساخت، دانش فنی، مراکز داده و منابع مالی لازم هستیم.»
او افزود: «پیشبرد چنین برنامههایی نیازمند برنامهای گامبهگام، کنترل قانونی، بودجه کافی و حتی طرحی برای بازیابی در بحرانهاست. اما چارهای نیست. تغییر باید اتفاق بیفتد، و مردم آلبانی باید آماده پذیرش آن باشند.»
