با تایید نهایی خبر برگزاری مذاکرات تروئیکای اروپایی و جمهوری اسلامی در استانبول، روزنامه فرهیختگان نوشت اروپا می‌خواهد در برابر بازگشت بازرسان آژانس انرژی اتمی، مکانیسم ماشه را تعلیق کند. نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز نبستن تنگه هرمز را اهرم مذاکره تهران در مذاکرات خواند.
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، دوشنبه ۳۰ تیر گفت: «با اجرایی شدن مکانیسم ماشه از ان‌پی‌تی خارج می‌شویم.»
عباس مقتدایی، نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، نیز به خبرگزاری برنا گفت در صورت استفاده اروپا از مکانیسم ماشه، گزینه جمهوری اسلامی «امنیت مجموعه وسیعی از آبراهه‌ها» خواهد بود.
او افزود این موضوع نه‌تنها شامل منطقه، خلیج فارس و تنگه هرمز می‌شود، بلکه سایر مناطق دریایی را نیز با توجه به ظرفیت‌ها و پیشرفت‌های دریایی جمهوری اسلامی در بر خواهد گرفت.
بهنام سعیدی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با وبسایت خبری جماران گفت اجرای مکانیسم ماشه، سازوکاری خلاف قوانین بین‌المللی است و بر اساس هیچ قاعده‌ای نباید اجرایی شود.
او افزود در صورت استفاده اروپایی‌ها از این روند، جمهوری اسلامی بر اساس منافع ملی تصمیماتی اتخاذ خواهد کرد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، بامداد دوشنبه ۳۰ تیر اعلام کرد مذاکرات هسته‌ای با سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان جمعه سوم مرداد در استانبول و در سطح معاونان وزیر از سر گرفته خواهد شد.
بقائی ظهر دوشنبه هم گفت‌وگوهای ایران با کشورهای اروپایی را در سطح معاونان وزیر توصیف کرد و افزود: «ما هرجا احساس کنیم از دیپلماسی می‌توانیم برای احقاق حقوق ملت ایران استفاده کنیم، دریغ نخواهیم کرد.»
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفت ما هیچ برنامه‌ای در وضعیت فعلی برای گفت‌وگو با آمریکا نداریم.
بقایی اعلام کرد روز سه‌شنبه جلسه‌ای سه‌جانبه در سطح مدیران کل میان ایران، چین و روسیه در تهران برگزار خواهد شد که یکی از محورهای اصلی آن، بحث درباره موضوع هسته‌ای، به‌ویژه موضوع بازگشت تحریم‌ها خواهد بود.
به تازگی سه کشور اروپایی به جمهوری اسلامی هشدار داده بودند که فورا گفت‌وگوهای دیپلماتیک را از سر بگیرد و برای حل مسئله هسته‌ای» قدم‌هایی ملموس بردارد، در غیر این‌صورت نهم شهریور مکانیسم ماشه فعال خواهد شد.
مقتدایی با اشاره به این تهدیدات تاکید کرد: «اگر قرار باشد اروپایی‌ها فشار بیاورند ما هم ابزارهای خودمان را داریم... ما می‌توانیم در منطقه مخصوصا در غرب آسیا، خلیج فارس و دریای عمان دردسرهایی برای آن‌ها ایجاد کنیم.»
طی سالهای گذشته، جمهوری اسلامی بارها تهدید به بستن تنگه هرمز کرده، اما تاکنون هیچگاه آن را عملی نکرده است.
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، یکم تیر گفت مجلس با طرحی برای بستن تنگه هرمز موافقت کرده است. با این حال، این مصوبه الزامآور نیست و تصمیم نهایی در این زمینه به عهده شورای عالی امنیت ملی است.
تنگه هرمز گذرگاهی استراتژیک بین خلیج فارس و دریای عمان و یکی از حیاتیترین مسیرهای کشتیرانی در جهان است که روزانه بیش از ۲۱ میلیون بشکه نفت و حدود یکسوم از صادرات گاز طبیعی مایع از این تنگه عبور میکند.
جمهوری اسلامی نیز برای صادرات نفت و واردات کالاهایش از این تنگه استفاده میکند.
اهرم بازگشت بازرسان آژانس
روزنامه فرهیختگان در گزارشی با اشاره به مذاکرات سوم مرداد نوشت در خصوص سازوکار و دستورکار این گفتوگوها، تاکنون هیچیک از مقامات رسمی اظهار نظری ارائه نکردهاند، اما احتمالا موضوع بحث فعالسازی مکانیسم ماشه خواهد بود.
این روزنامه نوشت اروپا می‌خواهد نظارتهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران از حالت تعلیق خارج شود، بازرسان مجدد بازگردند.
به نوشته این رسانه، طرف اروپایی تعویق مکانیسم ماشه را مشروط به ارائه گزارش رضایتبخش دبیرکل آژانس به تروئیکا و شورای امنیت کرده است.
مکانیسم ماشه یا اسنپبک سازوکاری است که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شد تا در صورت «عدم پایبندی اساسی» تهران به تعهدات برجامی، امکان بازگشت خودکار تحریمهای این سازمان علیه ایران را بدون نیاز به رایگیری یا اجماع در شورای امنیت فراهم کند.
با حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی، به نظر میرسد اهرمهای فشار و چانهزنی تهران در مذاکرات هم با آمریکا و هم اروپا بر مواردی مانند تهدید بستن تنگه هرمز، خروج از ان‌پی‌تی، افزایش غنیسازی، اجازه بازگشت بازرسان آژانس به ایران و حتی آزادی گروگانهای اروپایی،از جمله شهروندان فرانسوی زندانی در ایران، استوار است.
روسیه: اروپا حق فعالسازی مکانیسم ماشه را ندارد
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بین‌المللی در وین، گفت سه کشور اروپایی بریتانیا، آلمان و فرانسه «هیچ حق قانونی یا اخلاقی» برای فعالسازی مکانیسم ماشه ندارند.
او با ارجاع به پست عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در ایکس نوشت تروئیکای اروپایی نمیتواند سازوکار بازگشت تحریمهای پیشین علیه ایران را فعال کند.
عراقچی ۲۹ تیر در نامهای به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، نسبت به فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی هشدار داد و نوشت: «سه کشور اروپایی از هیچ مشروعیت حقوقی، سیاسی و اخلاقی برای فعالسازی سازوکارهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ برخوردار نیستند.»
جمهوری اسلامی تا زمان آغاز حملات غافلگیرکننده اسرائیل در ۲۳ خرداد که در نهایت آمریکا نیز با حمله به تاسیسات هسته‌ای نطنز، فردو و اصفهان به آن پیوست، با واشینگتن در حال مذاکره بود.
پس از پایان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، عراقچی فعال شدن مکانیسم ماشه بهوسیله اروپا را معادل حمله نظامی به جمهوری اسلامی دانست و آغاز مذاکرات را به ارائه تضمین عدم حمله نظامی مجدد مشروط کرد.
