در پی شدت گرفتن تنش‌ها در خاورمیانه در یک سال گذشته و رویدادهای اخیر، از جمله حملات موشکی بین ایران و اسرائیل، برخی شرکت‌های هواپیمایی مسیرهای جایگزین انتخاب کرده‌اند، با این حال اختلاف‌نظرها بر سر ارزیابی خطر پرواز بر فراز مناطق پرتنش همچنان ادامه دارد.
به گزارش رویترز، بسیاری از خطوط هوایی اروپایی و خدمه پروازی آن‌ها با نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره امنیت مسیرهای پروازی در خاورمیانه مواجه شده‌اند.
بنا بر این گزارش، در اواخر سپتامبر سال جاری یک خلبان با تجربه در شرکت هوایی ارزان «ویز ایر» زمانی‌که متوجه شد باید شبانه از آسمان عراق عبور کند، نگران امنیت پرواز شد.
در آن مقطع زمانی، در حالی‌که به‌تازگی تنش‌ها میان ایران و اسرائیل افزایش یافته بود، همان شرکت مسیر مذکور را «غیرایمن» اعلام کرده بود، اما حالا دستور داده می‌شد که بر فراز عراق پرواز کند.
اندکی بعد در اول اکتبر، ایران با شلیک موشک‌ها به سمت اسرائیل عملا موجب بسته شدن حریم هوایی عراق شد و بدگمانی خلبان تایید گردید.
با این حال، «ویز ایر» در پاسخ به پرسش‌های رویترز تاکید کرده که امنیت خدمه و مسافران «اولویت اول» است و تنها زمانی بر فراز منطقه‌ای پرواز می‌کند که از ایمنی آن کاملا مطمئن باشد و با ارزیابی ریسک دقیق و مطابق استانداردهای اروپایی این تصمیم را می‌گیرد.
اختلاف دیدگاه خدمه با مدیریت
گزارش‌های رویترز از صحبت با چهار خلبان، سه مهماندار و چند کارشناس امنیت پرواز نشان می‌دهد که کارکنان برخی خطوط هوایی ارزان‌قیمت اروپایی همچنان درباره شفافیت ارزیابی ریسک مسیرهای پرواز تردید دارند.
برخی از اتحادیه‌های خلبانان و کادر پرواز در نامه‌هایی که به خطوط هوایی، کمیسیون اروپا و آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا ارسال کرده‌اند، خواهان حق «امتناع از پرواز» بر فراز مناطق پرمخاطره شده‌اند.
به گزارش رویترز، این اتحادیه‌ها معتقدند که «هیچ مصلحت اقتصادی نباید از امنیت جانی خدمه و مسافران مهم‌تر باشد.»
در مقابل، برخی شرکت‌های هواپیمایی می‌گویند دستورالعمل‌های نهادهای اروپایی برای آن‌ها کفایت می‌کند و تصمیم بر عدم پرواز باید تنها بر اساس ارزیابی‌های تخصصی صورت گیرد.
برای نمونه، «رایان‌ایر» و «ایر بالتیک» تاکید دارند تا زمانی که آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا اعلام خطر یا رهنمود مشخصی صادر نکرده باشد، موظف به تغییر مسیرهای خود نیستند.
مدیرعامل ایر بالتیک می‌گوید چنانچه خلبانان این شرکت حق انتخاب مسیر داشته باشند، ممکن است هر خلبانی بنا به احساس ناامنی شخصی مسیر متفاوتی بخواهد و این موضوع مدیریت عملیات را دشوار می‌کند.
رویدادهای اخیر و خاطره حوادث گذشته
سابقه سرنگونی پرواز ام‌اچ۱۷ خطوط هوایی مالزی بر فراز اوکراین با موشک نیروهای مورد حمایت روسیه در سال ۲۰۱۴ و ساقط کردن پرواز پی‌اس۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین با موشک‌های سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۸ تازه است و نگرانی‌ها از تکرار چنین رویدادهایی در شرایط پرتنش فعلی وجود دارد.
به گزارش رویترز، خطر شلیک موشک در منطقه در کنار ریسک فرود اضطراری در فرودگاه‌های ناایمن، مهم‌ترین دغدغه خلبانان و کارشناسان امنیتی است.
با توجه به توصیه‌های متغیر نهادهای بین‌المللی و تعطیلی گاه‌وبیگاه حریم هوایی برخی کشورها، شرکت‌های هواپیمایی در حال انتخاب مسیرهای طولانی‌تر از طریق آسیای مرکزی، مصر یا عربستان هستند، اگرچه این مسیرهای جایگزین هزینه‌های سوخت و عوارض پروازی را افزایش می‌دهد.
ناگفته نماند برخی خطوط هوایی به محض بالا گرفتن تنش نظامی در منطقه، پروازهای خود را به‌طور موقت یا کامل به تعلیق درمی‌آورند.
حلقه مفقوده: شفافیت اطلاعات امنیتی
رویترز نوشته پرسش اساسی خلبانان و مهمانداران این است که وقتی برخی شرکت‌های هواپیمایی بزرگ، مانند لوفت‌هانزا یا کی‌ال‌ام، پرواز بر فراز ایران را ممنوع یا محدود کرده‌اند، چرا سایر خطوط هوایی همچنان از این مسیرها استفاده می‌کنند؟ خدمه پروازی احساس می‌کنند در جریان جزئیات ارزیابی‌های امنیتی قرار نمی‌گیرند و همین موضوع بی‌اعتمادی آنان را به تصمیمات مدیریتی افزایش داده است.
برخی خلبانان و کارشناسان امنیت معتقدند تصمیم خطوط هوایی همچون «فلای دوبی»، «اتحاد» یا «امارات» برای بستن مسیرهای خاص، اغلب نشانه روشنی از وجود ریسک است، زیرا گفته می‌شود این شرکت‌ها به اطلاعات دقیق امنیتی از دولت‌های خود دسترسی دارند.
رویترز نوشته است با آن که تاکنون حادثه منجر به تلفات برای پروازهای تجاری در پی تنش‌های جدید خاورمیانه گزارش نشده است، اما افزایش شلیک موشک و بی‌ثباتی سیاسی در منطقه، بسیاری را نگران می‌کند.
گروه‌های حامی حقوق مسافران نیز خواستار ارائه اطلاعات بیشتر به مسافران هستند. پال هادسون، رئیس گروه آمریکاییِ «حقوق پروزای» در این‌باره به رویترز گفت: «اگر مسافران از پرواز بر فراز مناطق درگیر خودداری کنند، ایرلاین‌ها هم تمایل کمتری به ادامه چنین پروازهایی خواهند داشت. و مسافرانی که تصمیم می‌گیرند چنین پروازهایی را انجام دهند، این کار را با آگاهی از خطرات احتمالی انجام خواهند داد.»